گوشاری ئەمریکا یان هەڵبژاردنەکانی بەغدا؛ کامیان چارەسەری کێشە ناوخۆییەکانی هەرێمن

 بەشی نێودەوڵەتی: پاش تێپەڕینی یەکساڵی تەواو لە بەرێوەچوونی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان، پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی وەک دوو حزبی سەرەکیی هەرێم لە سەر دابەشکاریی دەسەڵاتی هەرێم ڕێک نەکەوتوون و مشتومڕی قووڵی نێوان ئەو دوو حزبە بۆ پۆستەکانی کابینەی داهاتووی دەوڵەتی هەرێم، خۆی بۆتە ئاستەنگێک لە بەردەم پێکهاتنی دەوڵەتی نوێ.

دیارە ئەم گرفتە، هەرێمی لە ئاستی جیهاندا تایبەتی کردووە و تاقە وێنەی هاوشێوەی هەرێم کە پاش ساڵێک لە هەڵبژاردنەکان، دەوڵەتی پێک‌نەهێناوە، ناوچەی برۆکسێلی بەلژیکایە کە تەنیا دامودەزگایەکی ئیداری خۆجێیە. بەڵام هەرێم وەک فۆڕمێکی دەوڵەت‌ئاسای خاوەن ئەرتەش، پەیوەندی دەرەوەیی و پێکهاتەی سیاسیی سەربەخۆ چاوەروانیی زیاتری لێ دەکرێت. هەر بۆیە ئەم بەربەستەی هەولێر لە سێ سۆنگەوە جێی سەرنجە:

1. بوو‌نی دووبەرەکییەکی دێرین

هەرێمی کوردستان خاوەن پێکهاتەیەکی تایبەتی لە ئاستی جیهانییە کە تا ڕادەیەک وەک دەوڵەی هەڵسوکەوت دەکا، بەڵام لە ناوخۆی دەوڵەتەکەی دوو لە ناوچەی جودای هێز پێکهاتووە کە پاش شەڕی ناوخۆیی لە 1996 و بە گوشاری ئەمریکا، بە فەرمی یەک کەوتوون. بەوەشەوە ئەگەرچی ناوچەی ژێر دەسەڵاتی پارتی وردە وردە بە ئاراستەی یەکپارچەیی ڕۆیشتووە، ناوچەی ژێر کۆنتڕۆڵی یەکێتی تووشی قەیرانگەلێکی ناوخۆیی بووە و لەگەڵ هاتنە سەرکاری بافڵ تاڵەبانی لە 2021دا، سەرکردەی نوێی یەکێتی توانیویەتی لە ڕێگەی کۆنتڕۆڵی سەربازی، تۆکمەی تۆڕی پاڵپشتی و گەشەی پەیوەندییە دەرەوەییەکان، پێگەی خۆی لە ناوچەی سلێمانیدا سەقامگیر بکات و بەمکارە پێگەی حزبەکەی لە هەڵبژاردنەکاندا بەرزتر بکاتەوە و لە ئێستادا چیتر پارتی ناتوانی بە هاوپەیمان‌بوون لەگەڵ حزبە چکۆلەکان، یەکێتی وەلاوە بنێت و بە تەنیا کابینە پێک بێنێت و ئەمە خۆی بۆتە کاکڵەی سەرەکیی بەربەستەکەی ئێستا.

لە لایەکی ترەوە ئەگەرچی پارتی دەتوانێ بە پشت‌بەستن بە ڕێژەی سەرتر لەسەدا 50ی کورسییەکان، کابینە پێک بێنێت و وەک ساڵی 2019 پۆستەکانی یەکێتی خاڵی بێڵێتەوە، بەڵام لە ئێستادا ئەمکارە نامومکینە، چونکە هەر بۆ نمونە بزووتنەوەی بەرەی نوێ بە 15 کورسی، ڕاشکاوانە ڕایگەیاندووە کە بەشداری دەوڵەت نابێت و بەو هۆیەی کە ئەو بزووتنەوە لە سلێمانیی ژێر کۆنتڕۆڵی یەکێتییە و شاسوار عەبدولواحیدی سەرکردەی ئەو حزبە لە زیندانە، ناتوانێ لەگەڵ پارتی هاوپەیمانی پێک بێنێت.

2. پرسی پۆستە ئەمنییەکان

لە ناکۆکیی ئێستادا یەکێتی خوازیاری گرتە بندەستی وەزارەتی ناوخۆیە کە چەندین دەیەیە بەدەستی پارتییەوەیە و پارتی ئەگەرچی پۆستەکانی سەرۆک‌وەزیران و سەرۆکی هەریمیشی پێیە، بەڵام ڕاشکاوانە ڕایگەیاندووە کە هیچکام لە پۆستەکانی وەزارەتی ناوخۆ و ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم ڕادەستی هیچ لایەنێکی تر ناکات.

ئەوە لە کاتێکدایە کە یەکێتی لە هەڵبژاردنەکانی 2024دا پشکێکی سەرتری بەدەست ‌هێناوە و لە لەسەدا 19ـه‌وە بۆتە لەسەدا 25 (پارتیش لە لەسەدا 51ـه‌وە بۆتە لەسەدا 41) و ئاستی چەنەلێدانی بەرزتر بۆتەوە و هاوکات بە هۆی ناکۆکییە ناوخۆییەکانی سلێمانی لە نێوان باڵەکانی هێز، یەکێتی پێویستی زۆری بە پۆستە ئەمنییەکان هەیە. چونکە باوەی کە لاهوور شێخ جەنگی و ئەژی ئەمین(سەرۆکی دەزگای زانیاری یەکێتی) هەر دوو لە پۆستەکانیان وەلا نراون، بەڵام ئەندامێتیان لە ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم کە بە دەستی پارتییەوەیە هەڵنەوەشاوەتەوە و هەر ئەوە پێگەیەکی یاسایی و سیاسیی بەو دوو کەسە بەخشیوە.

3. دوورنوێنی بەردەم

پێکهاتنی دەوڵەتی نوێ لە هەولێر بە ئەگەری زۆرەوە تا دوای هەڵبژاردنە نیشتمانییەکانی عێراق لە 11ی نوامبێری 2025 درێژە بخایێنێت و چاوەروان دەکرێت ئەو هەڵبژاردنە ببێتە هاوسەنگێکی هێز لە نێوان پارتی و یەکێتی. چونکە بە شیوەی نەریتی پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق بە هەرێمی کوردستانە و لە هەرێمیشدا ئەم پۆستە لە 2005ـه‌وە بە یەکێتی بووە و هەڵسوکەوتی باشتری هەر کام لەو دوو حزبە لە بەغدا، دەتوانێ پێگەیان لە دانوستانەکانی کابینەی هەرێمدا تۆکمەتر بکات.

سەرەڕای ئەوەش پێدەچێ کە گوشاری ئەمریکا لەمناوەدا هۆکارێکی دیاریکەر بێت. چونکە واشنتۆن پاش خەسانی دامودەزگاکانی هەرێمی لە دوای ساڵی 2023 و بە ئاوڕذانەوە لە هەلومەرجی ناسەقامگیری پەرەئەستێنی ناوچەکە، جەختی لە زەروورەتی پێکهاتنی دەوڵەتی نوێ بۆ پاراستنی شەرعییەتی سیاسیی هەرێم کردووە و ئەم گوشارە دەرەوەییە، وێڕای ئەنجامی بەراییەکانی هەڵبژاردنەکەی بەغدا، دواجار چارەنووسی کابینەی داهاتووی هەرێمی کوردستان دیاری دەکات.