ئەوەی کە سەبارەت بە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق نایزانن

 شرۆڤەیی عەرەبی جەدید، بە نزیک بوونەوە بە ڕۆژی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان، لە پاڵ هێزە ئەمنیەکان و ئەرتەش، درێژە دەداتە ئامادەیی خۆی بۆ بەڕێوە بردنی هەڵبژاردنەکان.

هەڵبژاردنەکانی عێراق بە پێی ئامار

بە وتەی حەسەن زایر، ئەندامی گرووپی مێدیایی کۆمیساریای هەڵبژاردنەکان، ژمارەی ئەو کەسانەی کە بۆ یەکەم جار دەتوانن دەنگ بدەن نزیک بە یەک ملیۆن کەسە. هەروەها نزیک بە 30 ملیۆن عیراقی مافی دەنگدانیان هەیە بەڵام نزیک بە 7 ملیۆن کەس بە هۆی ئەوەی کە کارتی هەڵبژاردنیان نییە یان بەڕۆژ نەکراوەتەوە، بێبەرین لە بەشداری لە هەڵبژاردنەکان.

بە وتەی جمانە غەلای، وتەبێژی ئەو کۆمیساریا، 8703 ناوەندی دەنگدان ئامادەی وەرگرتنی 21 ملیۆن دەنگدەرە. لە ئەو هەڵبژاردنە 7754 بەربژێر، لەوانە 2250 بۆ بەدەستهێنانی 329 کوری پەرلەمان ڕکابەری دەدەن کە 83 کورسی تایبەت بە ژنانە.

عێراق لە دوای ساڵی 2003 ەوە تا ئێستا 5 خولی هەڵبژاردنی تێدا بەڕێوە چووە کە یەکەمیان ساڵی 2005 بووە و دوایینیان ئۆکتۆبەری 20212 بوو.

بە پێی ئاماری فەرمی کۆمیسیاریای هەڵبژاردنەکان، دەنگدانی تایبەت بە هێزە ئەمنی و ئەرتەشیەکان ، زیندانیان و نەخۆشەکانی نێو نەخۆشخانەکان بڕیارە لە 9 ی نۆڤەمبەر بە بەشداری زیاتر لەە 1.3 ملیۆن کەس بەڕێوە بچێت.

پێشینەی هەڵبژاردنەکانی عیراق دوای سەددام حسێن

یەکەم هەڵبژاردنی عێراق لە ساڵی 2005

ڕۆژی 24 ی سەرماوەزی 1384 ڕۆژێکی بەشکۆ بۆ خەڵکی عێراق بوو و ئەوان توانیان دوای ساڵەهاوە لە هەڵبژاردنێکی ئازاد بەڵام لە کەشێکی نائەمندا بەشداری بکەن و لە کۆتاییدا هاوپەیمانی نەتەوەیی یان یەکپارچەی عێراق بریتی لە لایەنە دوورخراوەکانی شیعە و هەنێک کەسایەتی سیاسی سوننە توانیان لە ئەو هەڵبژاردنە سەربکەون و 128 کورسی لە 275 کورسی پەرلەمان بەدەست بهێنن.

یەکێتی و پارتی توانیان وەکوو نوێنەری کورد لە هاوپەیمانیەکدا 53 کورسی دەست بخەن.

سوننەش توانی 44 کورسی بەدەست بهێنێت.

لە ئەو خولەدا خەلال تاڵەبانی بووە سەرۆک کۆمار و نوور مالیکی بووە سەرۆک وەزیرانی عێراق.

هەڵبژاردنی پەرلەمانی 2010

لە ئەو هەڵبژاردنەدا ژمارەی کورسیەکانی پەرلەمان بۆ 325 کورسی بەرز بووەوە لە ئەو خلەدا هاوپەیمانی عێراقیە بە ڕێبەرایەتی ئەیاد عەلاوی بە وەدەست هێنانی 91 کورسی بووە یەکەم و هاوپیەمانی دەوڵەتی یاسا بە 89 کورسیەوە بووە دووهەم .

پارتی و یەکێتیش بە گشتی 43 کورسیان بەدەست هێنا و ئەنجامی هەڵبژاردنەکان بووە سەرۆک کۆمارێتی جەلال تاڵەبانی و سەرۆک وەزیرانی نووری مالیکی. ئوسامە نوجەیفیش بووە سەرۆکی پەرلەمان.

هەڵبژاردنی پەرلەمانی 2014

گرینگایەتی سێهەمین خولی هەڵبژاردنەکان کە لە 30 ی ئاپی 2014 بەڕێوە چوو ئەوە بوو کە یەکە هەڵبژاردنیه پەرلەمانی دوای چوونە دەرەوەی ئەمریکا لە ئەو وڵاتە بوو. و هەروەها دوای هێرشی داعش بۆ سەر عێراق بوو. ژمارەی کورسیەکانی پەرلەمان بۆ ئەم خولە گەییشتە 328 کورسی و لیستی موقتەدا سەدر لەژێرناوی سائیرۆن زیاترین کورسی پەرلەمانی بەدەست هێنا و دوای ئەویش هاوپەیمانی فەتح بەڕێبەری هادی عامری و هاوپەیمانی نەسر بە سەرۆکایەتی حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرانی ئەو وڵاتە بوون.

هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی 2018

ئەم خولە لە هەڵبژاردنەکان لە 12 ی مەی 2018 بەڕێوە چو کە هاوکات بوو لەگەڵ شکستی تەواوی داعش و شەش مانگی دوای بەڕێوەچوونی گشت پرسی سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان بوو. لە ئەو هەڵبژاردنە هاوپەیمانی سائیرۆن 54 کوردی، هاوپەیمانی فەتح 47 کورسی و هاوپەیمانی نەسر 42 کورسیان بەدەست هێنا و ئەنجامی هەڵبژاردنەکان بووە هەڵبژاردنی بەرهەم ساڵح وەکوو سەرۆک کۆمار و سەرۆک وەزیری عادل عەبدولمەهدی و محەمەد حەلبووسی وەکوو سەرۆکی پەرلەمان.

دوای چەند مانگ ناڕەزایەتی لە ساڵی 2019 لە سەرتاسەری عێراق ، عادل عەبدولمەهدی دەستی لە کار کێشایەوە و دوای ماوەیەک مستەفا کازمی وەکوو سەرۆک وەزیرانی نوێ هەڵبژێردرا.


هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2021

هەڵبژاردنی پێشوەختەی 2021 بە بەشداری 21 هاوپەیمانی سیاسی، 167 پارت و 3249 بەربژێر بەڕێوە چوو و لەبەر بوونی هەندێک کێشە ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی دوای 51 ڕۆژ بەڕێوە چوو کە بە پێی ئەوە فراکسیۆنی سەدر بە 73 کورسیەوە بووە یەکەم و هاوپەیمانی تەقەدوم بە ڕێبەرایەتی محەمەد حەلبووسی بە 37 کورسیەوە بووە دووهەم و هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بە ڕێبەری نووری مالیکی بە 33 کورسیەوە بووە سێهەم و دوابەدوای ئەوەعەبدوللەتیف ڕەشید بووە سەرۆک کۆمار و محەمەد شیاع سوودانیش بووە سەرۆک وەزیران و مەحموود مەشهەدانیش بووە سەرۆکی پەرلەمان.


هیاوپەیمانیەکانی ئێستا لە هەڵبژاردنەکانی 2025

بە وەلاچوونی ڕەوتی سەدر بە ڕێبەری موقتەدا سەدر و هاوپەیمانی نەسر بە ڕێبەرایەتی حەیدەر عەبادی نەخشەی هاوپەیمانیە سیاسیە شیعەکان پێک دێت کە گەورەترین فراکسیۆنی پەرلەمانی بریتی ؛ە 8 هاوپەیمانیە: هاوپەیمانیەکانی دەوڵەتی یاسا، فەتح، وەتەنی، هێزەکانی دەوڵەت، ئەساس، بزووتنەوەی ماف، بڕیار و فەزیلەتی ئیسلامی.

ئەمە لە حاڵێکدایە کە محەمەد شیاع سوودانی بڕیاری داوە کە نەچێتە ڕیزی چوارچێوەی هاوئاهەنگیەوە و بە هاوپەیمانیەکی جوداوە ناسراو بە بووژانەوە و گەشە لە هەڵبژاردنەکان بەشداری بکات.

گرووپە سوننەکانیش ئەگەرچی ژمارەی پارتەکانیان کەمترە بەڵام لە ڕێگای هاوپەیمانی نایەکگرتووەوە لە هەڵبژاردنەکان بەشداری دەکەن. پارتە کوردیەکانیش بە شێوەی تاکەیی هاتوونەتە مەیدانی هەڵبژاردنەکان.